HISTORIA SZCZECIŃSKIEJ KATEDRY

Misja chrystianizacyjna biskupa Ottona z Bambergu w 1124r. stała się zalążkiem ideowym powstania kościoła św. Jakuba. w Szczecinie. Wychodząc naprzeciw potrzebom kolonistów niemieckich, osiadłych w Szczecinie w pierwszej połowie XII wieku, pochodzący z Bambergu bogaty mieszczanin Jakob Beringer za aprobatą księcia Bogusława I rozpoczął na początku lat osiemdziesiątych XII wieku budowę kościoła, którą ukończono w 1187 roku.

Czy był to kościół drewniany, czy już murowany, nie mamy pewności. Wysuwanie hipotezy o drewnianym budynku tego obiektu odpowiadało by tradycji pomorskiego budownictwa we wczesnym średniowieczu, byłoby zaś sprzeczne z proweniencją konwentu a kontakty filiacyjne coraz bardziej się zacieśniały. Konsekracji kościoła św. Jakuba Apostoła wybudowanego w Szczecinie dla wiernych pochodzenia niemieckiego (consecrauit in castro Stetin ecclesìam sancti Jacobi apostoli, fabricatam a quodam fideli Teutonico), dokonał pomiędzy marcem a lipcem 1187 r. ówczesny biskup kamieński Zygfryd, przekazując jednocześnie patronat nad świątynią klasztorowi benedyktynów pw. św. Michała (Kloster Michelsberg) koło Bambergu, którzy duszpasterzowali w nim do 1525 r. Aktu tego dokonał w obecności wdowy po księciu Bogusławie I, Anastazji, córki księcia Polski Mieszka III Starego, i jej niepełnoletnich synów Bogusława II i Kazimierza II oraz sprawującego w ich imieniu władzę namiestnika Pomorza kasztelana szczecińskiego Warcisława II Świętoborzyca. Jednocześnie zatwierdził klasztorowi bamberskiemu prawo do wsi Klęskowo i Gryfino koło Szczecina. W dokumencie zatwierdza się również prawo do pobierania wosku z karczem pomorskich z przeznaczeniem do grobu św. Ottona. Poświadcza to dokument spisany przez opata Wolframa z Bambergu, stwierdzający, że po licznych podróżach na Pomorze uzyskał od książąt daninę wosku i podwórzec przy kościele św. Jakuba. Przekazanie patronatu benedyktynom potwierdził w 1191 roku biskup kamieński Sygwin podnosząc świątynię do rangi kościoła klasztornego na podstawie bulli protekcyjnej papieża Grzegorza IX z roku 1223, w której planowano utworzenie stałego klasztoru przy kościele św. Jakuba. Jednak klasztoru przy kościele nie utworzono. Kościół szczeciński położony był na łagodnym wzniesieniu poza warownym miastem. W trakcie badań archeologicznych w 1972r. w zachodniej partii kościoła, gdzie stratygrafia była najmniej naruszona, nie stwierdzono reliktów kościoła przedgotyckiego. Ustalono jedynie, że nie występowały warstwy osadnicze. Nie natrafiono również na pozostałości architektoniczne wcześniejszych faz kościoła. Odkryto je dopiero w trakcie badań architektonicznych w 1975r. w południowej części kościoła.

W kościele pochowano księcia pomorskiego Bogusława II (prawdopodobnie 1 lutego 1220 lub 1221(?), a także z pewnością jego żonę Mirosławę, zmarłą pomiędzy 1234 a 1240 rokiem. Od momentu ufundowania kościoła św. Jakuba do czasu wprowadzenia na terenie Pomorza reformacji każdorazowo mianowanych przez opata z Bambergu proboszczów, zwanych tu przeorami, zatwierdzał biskup kamieński, który wprowadzał ich na urząd osobiście lub przez swojego przedstawiciela. Co prawda Rada Miejska usiłowała stopniowo przejąć patronat nad kościołem, m. in. poprzez możliwość wpływu na wybór przeora, ale faktycznie udało to się w pełni dopiero po wprowadzeniu reformacji, w roku 1612 po ugodzie, jaką książę Filip II zawarł z miastem. Obowiązki, jakie należały do wybranego proboszcza poznajemy z pisma dotyczącego prezentacji nowego przeora Stephana Mertza w 1526 roku: cura animorum plebis prioratui subiectae ac regimem et administracio euisdem in spiritualibus et temporalibus, czyli był głównym duchownym w kościele, a pozostali winni mu byli posłuszeństwo i posługę. Jego zastępcą był tzw. „Unterprior”, którego funkcję wspomniano po raz pierwszy w 1410 r. Poza tym do posługi w kościele kierowani byli zakonnicy z klasztoru Bambergu, którzy zamieszkiwali po południowo-wschodniej stronie kościoła, w miejscu, gdzie obecnie stoi tzw. „Dom przeora”. Ilu ich było tego nie wiemy, ale pełnili m.in. funkcję kaznodziei zwanego praedicator, a także kapelanów w kościołach filialnych. Poza tym należy wymienić kilkudziesięciu wikariuszy i ołtarzystów zajmujących się codziennym odprawianiem mszy świętych przy licznych ołtarzach w kaplicach wewnątrz kościoła. Na ich czele stali tzw. provisores, zwani także vorstender. Z pozostałych duchownych należy wymienić kustosza (custodes), poza tym organistę (organista), także kalikanta (kalkante) oraz dzwonnika, wspomnianego w 1507 roku (de clockener van Sante Jacobe).

Podobnie, jak w przypadku kościoła Mariackiego w Szczecinie, dzieje budowy kościoła św. Jakuba Apostoła można podzielić na kilka okresów, w tym 4 okresy budowy i przebudowy w okresie średniowiecza, a następnie kolejny przy odbudowie i przebudowie po zniszczeniach dokonanych podczas oblężenia przez wojska brandenburskie w 1677, i na koniec generalna renowacja świątyni w drugiej połowie XIX wieku i odbudowa po zniszczeniach II wojny światowej:

okres I - budowa kościoła w XII wieku. Niewiele można powiedzieć o tym etapie budowy, oprócz tego, że świątynię zbudowano w miejscu dzisiejszego chóru, być może jeszcze w formie drewnianej kaplicy poświęconej pomiędzy marcem a lipcem 1187 roku.

okres II - rozpoczęcie w 1. połowie XIII wieku budowy murowanej świątyni. W pierwszej kolejności powstał bazylikowy chór, tj. część kościoła zwana chórem kapłańskim z pięciobocznym obejściem, gdzie w usytuowanej prawdopodobnie w pobliżu ołtarza krypcie grobowej pochowano księcia Bogusława II (1 luty 1220 lub 1221(?)) i jego żonę Mirosławę (pomiędzy rokiem 1234 a 1240). Około 1250 roku rozpoczęto budowę korpusu nawowego bazyliki wraz z poprzeczną nawą zwaną transeptem, położoną pomiędzy chórem i resztą świątyni pokrytą dachem. W dalszej kolejności wzniesiono w części zachodniej dwie wieże, które właściwie nigdy nie zostały ukończone, w tym samym okresie powstało wokół prezbiterium wąskie obejście zwane ambitem z wieńcem otaczających go niskich kaplic. O zakresie prac II okresu budowy kościoła informują wyniki badań architektonicznych. Gros wysiłku zwrócono na przystosowanie budowli do przykryć sklepiennych, monumentalne rozwiązanie fasady zachodniej i partii wschodniej. Być może utrzymywano część murów korpusu nawowego wzdłuż osi wschód-zachód. Wiemy jedynie, że fundamenty zewnętrznych ścian zostały przecięte w miejscu, gdzie projektowano szkarpy. Proporcja przęseł jest nie znana. Można sądzić, że długość korpusu skrócono przez wbudowanie w niego potężnego członu wieżowego. Ograniczenie ilości przęseł do czterech świadczy o dostosowaniu układu przestrzennego do potrzeb parafialnych a nie klasztorowych. Przemawiają za tym również przesłanki historyczne, świadczące o bezskutecznych do roku 1300 usiłowaniach benedyktynów z Bambergu uzyskania formalnego akceptu filii zakonnej w Szczecinie.

okres III - w latach 1370 – 1387, a zapewne od 1375 roku układ bazylikowy części prezbiterialnej przebudowano na halowy podwyższając kaplice w obejściu i w nawach bocznych korpusu głównego. W tym czasie północna wieża w części zachodniej kościoła była nieco wyższa niż główna nawa wystająca ponad nawy boczne, natomiast wieża południowa wystawała nieco powyżej naw bocznych. W I poł. XV wieku Heinrich Brunsberg, mistrz budowlany i twórca gotyku ceglanego przebudował południową ścianę korpusu nawowego. Przebudowana ściana otrzymała bardzo dekoracyjny wygląd (widoczny do dnia dzisiejszego) z licznymi lizenami, wimpergami i płycinami bogato zdobionymi glazurowanymi kształtkami. W 1380-1387 w "Liber s. Jacobi" mówi się o poświęceniu kaplic, a w dokumencie z 1407 r. wzmiankowany jest nowy chór. 

okres IV - W drugiej połowie XV wieku nastąpił ostatni etap budowy kościoła, który trwał do 1504 roku. Powodem było zawalenie się wieży południowej podczas sztormowej pogody w 1456 roku, co spowodowało zniszczenie zachodniej części korpusu nawowego. Postanowiono wtedy, iż po odbudowie obie wieże zostaną scalone, uzyskując masywną jedną konstrukcję. W ciągu kolejnych pięćdziesięciu lat odbudowano korpus nawowy w układzie halowym (w nawiązaniu do istniejącego już halowego prezbiterium), a mistrz budowlany Hans Bönecke (Benecke) ukończył w 1504 r. budowę jednej centralnej wieży liczącej 90m, nakrywając boczne nawy pochyłym dachem. Nawy boczne zostały podwyrzszone do wysokości nawy środkowej. (w ten sposób zmieniono wygląd z bazylikowego na halowy). W tym czasie położono ceramiczną posadzkę z kwadratowych płytek o wyciskanym ornamęcie.

Nieliczne informacje o wyglądzie katolickiego kościoła św. Jakuba sprzed wprowadzeniem reformacji pozwalają nam ustalić położenie chrzcielnicy kamiennej usytuowanej w nawie głównej w zachodniej części kościoła pomiędzy dwoma wolno stojącymi filarami, a także położenie kazalnicy przy środkowym filarze usytuowanym od strony północnej nawy głównej oraz położenie przenośnych organów piszczałkowych, początkowo prawdopodobnie tzw. portatyw, a w późniejszym czasie tzw. pozytyw, umieszczonych na emporze nad ówczesną Kaplicą Maryjną położoną w północnej nawie bocznej. Pozwalają nam także ustalić usytuowanie chóru muzycznego umieszczonego na emporze nad kaplicą położoną po wschodniej stronie południowych schodów wieżyczkowych, a także usytuowanie szafy zegara astronomicznego ustawionej pomiędzy filarami za ołtarzem głównym.

Jak podaje księga kościelna św. Jakuba w Szczecinie (liber Sancti Jacobi), konwent klasztoru św. Michała w Bambergu pod przewodnictwem opata Eberharda von Venlo na prośbę przeora kościoła św. Jakuba, Theodoricusa (Dietricha) postanowił podarować dwie z posiadanych przez siebie relikwii św. Henryka i św. Kunegundy, założycieli i patronów klasztoru św. Michała w Bambergu. W dniu 12 października 1467 roku dziekan Hartung von Stein z Bambergu, który po łacinie podpisywał się jako Hertindus de Lapide, przekazał przeorowi Teodorykowi dokument (według Wehrmanna przechowywany w Królewskim Archiwum Państwowym - Miasto Szczecin, vol. nr 72), w którym zapisano, iż przekazuje się przeoratowi i konwentowi kościoła św. Jakuba łokieć cesarza św. Henryka, i ramię św. Kunegundy, jego żony. Przeor Teodoryk otrzymane święte szczątki umieścił w specjalnie zamówionych przez niego w Norymberdze monstrancjach i przewiózł do Szczecina. W Szczecinie relikwie zostały wprowadzone do kościoła św. Jakuba w uroczystej procesji w dniu św. Tomasza (21 grudnia) 1467 r., i wystawione w ołtarzu głównym. Niestety nie znamy dalszych ich losów. We wspomnianej księdze Liber St. Jacobi przy opisie przewiezienia relikwii do Szczecina na marginesie znajdowała się niezbyt czytelna notatka, z której wynikało, iż monstrancje w których przechowywano relikwie św. Henryka i św. Kunegundy zostały w niezbyt jasnych okolicznościach rozbite i w związku z tym ówczesny przeor Simon miał je w 1506 roku komuś podarować. Informacja ta nie do końca jest pewna, gdyż np. Joachim Bernhard Steinbrück w oryginale dokumentu doczytał się imienia Conrad, który miał relikwie podarować kaplicy szpitalnej pw. św. Jerzego; skądinąd wiemy jednak, że w wykazie przeorów z tego okresu przeor Conrad nie występuje. Fakt, że tak szybko zapomniano o tak cennych relikwiach nie powinien dziwić, był to bowiem okres szybko następującego ruchu reformacyjnego.

Na mocy decyzji Sejmiku Trzebiatowskiego w 1534 roku kościół św. Jakuba stał się świątynią protestancką. W 1568 r. naliczono w świątyni 24 kaplice i 52 ołtarze, które usunięto w1628 r. (skutki reformacji) W tym czasie aż do 1. połowy XVII wieku w kościele nie prowadzono żadnych poważnych prac budowlanych. W latach trzydziestych tego wieku, po śmierci ostatniego księcia pomorskiego Bogusława XIV (1637 r.), i trwającej w tym czasie wojny trzydziestoletniej (1618–1648), teren Pomorza został przejęty przez króla szwedzkiego. Kolejne lata przyniosły oblężenie miasta przez wojska brandenburskie, w wyniku czego ostrzał artyleryjski z 16 na 17 sierpnia 1677 roku wywołał pożar kościoła św. Jakuba. Zniszczeniu uległa wieża, sklepienia korpusu oraz część gotyckiego wyposażenia świątyni. W 1677 roku rozpoczęto odbudowę, a następnie jego wnętrze wyposażono w nowe barokowe sprzęty, w tym wykonaną w 1690 roku nową drewnianą ambonę bogato rzeźbioną i wiodące nań schody policzkowe o pełnej wysokości ok. 12 metrów, zlokalizowane na północnym filarze łuku tęczowego (cyfra „6” na rzucie kościoła z 1902 r.). Kościół otrzymał również nowe dzwony, prospekt organowy, 2-kondygnacyjny ołtarz z nadstawką sięgającą sklepień (23 metry wysokości), stalle, świeczniki i bogaty wystrój kaplic. Znajdujące się w kościele dzwony w średniowieczu obsługiwane były przez dzwonnika zwanego clockener i jego pomocników (luden to latende, 1511). Według wykazu z 1576 roku na wieży centralnej zwanej zegarową (Glockenthurm), wisiały cztery dzwony: dzwon „wielki” (tu nie nazwany), dzwon średni „Apostolika”, dzwon „Mszalny”, a także dzwon zegarowy, zwany dzwonem cymbałowym (Zimbelglocke), którego nieruchoma podczas dzwonienia czasza uderzana była młotem. Dodatkowo w wieży centralnej był jeden dzwonek ręczny, a w małej wieży sygnaturki na dachu kościoła usytuowano dwa dzwony. Również wewnątrz kościoła znajdowały się dwa dzwonki.

- największy dzwon („wielki”), uszkodzony podczas oblężenia w 1659 roku został przetopiony na nowo na zlecenie kościoła w lipcu 1669 przez syna ludwisarza Christopha Köckeritza, Lorentza (Wawrzyńca) Köckeritza, przy znacznej dotacji króla szwedzkiego Karola XI. Stąd jego nazwa „DN. CAROLO XI.” Był to czwarty w kolejności w historii kościoła św. Jakuba odlew tego dzwonu (kiedy powstał, a także kiedy nastąpił jego drugi i trzeci odlew nie wiemy; można tu mówić o roku 1456, gdy runęła południowa wieża, a także o 1504 roku, po wybudowaniu centralnej wieży). Piąty odlew tego dzwonu Lorentz Köckeritz wykonał w roku 1681. Ludwisarz w większości powtórzył na nim inskrypcje z poprzedniego odlewu, ale jego waga była większa (5,7 t). W czasie II wojny światowej dzwon ten został zabezpieczony we wnętrzu północnej wieży i przetrwał zniszczenie kościoła w czasie nalotu w nocy 16/17 sierpnia 1944 r. Obecnie, nazywany dzwonem „Wielkim”, a także „Dzwonem Szwedzkim”, lub popularnie „Świętym Jakubem”, został zawieszony na drewnianej konstrukcji na placu przykościelnym po północno-wschodniej stronie kościoła, na miejscu dawnej zabudowy mieszkalnej położonej pomiędzy ulicą Grodzką a dziedzińcem kościelnym. Konstrukcje drewnianą zastąpiono konstukcją metalową w 1998 r.

- dzwon środkowy zwany niegdyś „Apostolica” przetopiono na nowo w 1611 r. przez ludwisarza zwanego „Lotaryńczykiem”, i ponownie przez Christopha Kökeritza, który przy okazji odkrył oszustwo dokonane przez swojego poprzednika, który oszukał kościół św. Jakuba na wadze dzwonu. Po 1677 roku dzwonu tego już nie odnawiano.

W roku 1696 budowniczy organów Matthäus Schurich z Radebergu k/Drezna rozpoczął budowę nowych organów, którą, po jego niespodziewanej śmierci w 1697 r., ukończył 18 grudnia 1699 roku organmistrz Arp Schnitger z Hamburga. Pod zawieszonymi nad sklepieniem kruchty wejściowej organami usytuowano emporę organową z bogato rzeźbionym obramowaniem, ufundowaną w lipcu 1694 roku przez kupca Johanna Jädike (Johan Jedke) i jego małżonkę Elisabeth Bratzer. Nowy, o wysokości 23 metrów – sięgający niemal do sklepienia – ołtarz główny projektu Erharda Löfflera powstał w latach 1709-1711. Początkowo pozbawiony był polichromii, którą wykonał dopiero w latach 1731-1734 miejscowy artysta-malarz Eichner. Również bariery drewniane przed ołtarzem Löffler dostarczył dopiero w 1734 roku.

Przy aktywnym wsparciu finansowym kupca Karla Gerbera w roku 1893 rozpoczęto generalną renowację świątyni, którą została podzielona na trzy etapy. W jej ramach powstał także w 1894 roku smukły hełm wieńczący katedralną wieżę, a kościół wyposażony został w instalację elektryczną i grzewczą. W trakcie prac w dniu 12 lutego 1894 roku podczas silnego podmuchu szalejącego nad miastem orkanu doszło do katastrofy budowlanej – zawaleniu uległ hełm wieży liczący 118m, niszcząc dach i sygnaturkę. Jeszcze w tym samym roku wieżę i sygnaturkę ponownie odbudowano, lecz obniżono wysokość chełmu do 109m.  Po dziewięciu latach całkowita restauracja kościoła została zakończona w dniu 4 lutego 1902 roku uroczystą mszą.

Od strony zachodniej do kościoła prowadziły trzy portale stanowiące obramowanie trzech bogato rzeźbionych barokowych drzwi. Środkowe pochodziły z 1692 roku i ozdobione były wykonaną z brązu kołatką w formie głowy lwa trzymającego w pysku pierścień. Kolejne drzwi, północne pochodziły z 1694 r., natomiast południowe pochodziły mniej więcej z tego samego roku, ale oprócz zamieszczonej na nich sentencji biblijnej nazwiska fundatora nie podano. Podobnie ozdobione i zaopatrzone w kołatkę były drzwi w portalu od południowo-wschodniej strony obejścia chóru z 1692 roku. Drzwi z północno-wschodniej strony ambitu były najstarsze, wykonano je w 1688 roku, natomiast te z północnej strony dziedzińca, stanowiące dojście do Kaplicy Północnej (obecnej Kaplicy Maryjnej), a także na schody wieżyczkowe, pochodziły z 1691 roku. Nieco później powstały drzwi od strony południowej nawy głównej oraz drzwi od północnej strony dziedzińca kościelnego, prowadzące do dawnej Kaplicy Maryjnej.

Latem 1944 roku, w wyniku dwóch nocnych nalotów alianckiego lotnictwa (16/17 i 29/30 sierpnia), kościół został bardzo poważnie uszkodzony (całkowicie zniszczony dach korpusu nawowego i hełm wieży oraz północna elewacja budowli). Ucierpiało również wyposażenie świątyni, które spłonęło, podobnie zresztą jak otaczające go zabudowania Starego Miasta. W latach 1947 – 1949 ruiny kościoła tymczasowo zabezpieczono przed dalszą destrukcją – przykryto prezbiterium sklepieniem i wzniesiono ściany oddzielające go od praktycznie nieistniejącego korpusu nawowego.

W 1954 roku powstał projekt utworzenia nowej parafii w Śródmieściu, a 23 grudnia 1954 ordynariusz gorzowski, ks. Zygmunt Szelążek podpisał dekret erygujący parafię pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła z siedzibą przy ulicy Bogurodzicy 3, który wszedł w życie 1 stycznia 1955 roku. Pierwszym proboszczem a jednocześnie inicjatorem odbudowy Katedry był ks. Julian Janas. (ks. Julian Janas był jednocześnie proboszczem parafia św. Jana Chrzciciela gdzie mieszkał). Dwa lata później przy Proboszczu Parafii św. Jakuba powstał „Społeczny Komitet Odbudowy Zabytkowego Rzymsko-Katolickiego Kościoła św. Jakuba na Starym Mieście w Szczecinie”. Na apel komitetu odbudowy pomiędzy 2 maja a 30 sierpnia 1958 roku odgruzowano wnętrze zniszczonej świątyni. By zrealizować odbudowę ruin kościoła, Społeczny Komitet Odbudowy rozpoczął w 1959 roku rozprowadzanie cegiełek umożliwiających zebranie dodatkowej kwoty. Niestety władze nie zezwoliły na oficjalne zbieranie dodatkowych funduszy. Pod koniec czerwca 1962 roku władze podjęły decyzję o wstrzymaniu wszelkich prac budowlanych przy odbudowie kościoła, jedynie w latach 1959-1966 przeprowadzono prace zabezpieczające wieżę kościoła, a wewnątrz kościoła szczeciński oddział P.P. Pracowni Konserwacji Zabytków utworzył bazę socjalną i magazynową dla swoich pracowników.
Między 1972 a 1974 odbudowano katedrę. Do podjęcia decyzji o odbudowie ruiny kościoła przyczyniło się przede wszystkim przekazanie świątyni na własność Kościołowi oraz wskrzeszenie diecezji szczecińsko-kamieńskiej przez Papieża Pawła VI bullą z dnia 28 czerwca 1972 roku. Autorami projektu odbudowy zostali szczecińscy architekci: Stanisław Latour i Adam Szymski a pracami budowlanymi kierował ówczesny proboszcz ks. Julian Janas. Projekt zakładał odbudowę świątyni w jej historycznym kształcie z wyjątkiem elewacji północnej, której nadano nowoczesną formę. Odbudowano najpierw część chórową kościoła na ingres bp. Jerzego Stroby pierwszego ordynariusza biskupstwa, a poświęcenia dokonał ks. Kardynał Stefan Wyszyński 8 października 1972 r. Z powodu poważnego naruszenia murów zbombardowanej wieży, nie zdecydowano się na odbudowę wieńczącego jej hełmu. Natomiast korpus nawowy poświęcony został 8 września 1974 roku podczas uroczystej sesji Episkopatu Polski, która odbyła się w Szczecinie z okazji 850-lecia chrztu Pomorza Zachodniego, a konsekracja katedry odbyła się 31 maja 1982 r. przez ks. bp Kazimierza Majdańskiego

23 maja 1983 r. Ojciec Święty Jan Paweł II obdarzył katedrę św. Jakuba w Szczecinie zaszczytem i pierwszym w diecezji ty­tułem bazyliki mniejszej.

Wydarzeniem bez precedensu dla Pomorza i Szczecina była wizyta papieża Jana Pawła II 11 czerwca 1987r o godz: 16:30 - podjechał pod wejście główne Katedry, Cała wizyta w diecezji Szczecińsko-Kamieńskiej trwała 7godz. i 15minut.

Lipiec 2005 roku był gorący nie tylko z powodu lata. Właśnie wtedy zapadały decyzje o podziale funduszy unijnych. Pierwsze miejsce w rankingu zajmuje Katedra - odbudowa iglicy - 2 sierpnia 2005r.

W 2007 roku rozpoczęła się przebudowa zwieńczenia wieży w celu przywrócenia jej dawnej sylwetki. 12 stycznia 2008 na wieży postawiono strzelisty hełm, w którym na 56metrze znalazł się punkt widokowy. Po odbudowie wieży, katedra mierzy 110,18 m i jest drugim pod względem wysokości budynkiem w Szczecinie (po wieżowcu PAZIM, który wraz z masztem antenowym liczy 128 m wysokości) oraz drugą co do wysokości świątynią w Polsce (po bazylice w Licheniu – 141,5 m).

15 czerwca 2008 uroczyście poświęcone zostały nowe organy, które nazwano „Jan Paweł II”. Mają one 66 głosów i składają się z 4743 piszczałek (o wysokości od 11 milimetrów do 10 m), w tym 183 rezonatory trąbki hiszpańskiej (jedyne piszczałki umieszczone poziomo) i stanowią jeden z największych instrumentów w Polsce. Cały instrument o wysokości 10 m waży 36 ton. Specjalnie na tę uroczystość skomponowane zostały dwa utwory Lux et veritas (Światło i prawda) Marka Jasińskiego i Ad maiorem Dei gloriam (Na większą chwałę Bożą) Zbigniewa Kozuba. Tego samego roku rozpoczęto zmiane systemu ogrzewania Katedry, na ogrzewanie podłogowe oraz położenie nowej ceglanej posadzki wzorowanej na starej płytce przedwojennej. Podczas prac instalacyjnych natrafiono na krypty, w których znaleziono mnustwo ludzkich szczątek, elementy wyposarzenia kościoła a także niewybuch.

4 czerwca 2009 rozpoczął się ingres abp. Andrzeja Dzięgi, trzeciego metropolity szczecińsko-kamieńskiego.

W 2009 w Bazylice Archikatedralnej przygotowano kryptę biskupów szczecińskich, a 23 października 2009 spoczął drugi ordynariusz diecezji, pierwszy Metropolita Szczecińsko-Kamieński Arcybiskup senior Marian Przykucki. Do czasu przygotowania krypty biskupiej trumna z ciałem byłego metropolity spoczywała w jednej z kaplic bocznych. W dniu 7 maja 2010 w krypcie szczecińskiej katedry został pochowany, zmarły 1 maja 2010, arcybiskup Zygmunt Kamiński.

8 października 2010 na dachu katedry zainstalowana została nowa sygnaturka, którą przygotowywano od jesieni 2009 roku, ma ona 18 metrów wysokości.

W 2013 r. powstaje duża dokumentacja projektowa, związana ze zmianą wyglądu północnej ściany Katedry, której autorem jest inż. arch. Sławomir Kiersnowski, zrobiono 7 wizualizacji zewnętrznego wyglądu elewacji i decyzją uwczesnej konserwator miejskiej Pani Małgorzaty Gwiazdowskiej, zatwierdzono siódmy wariant. 

W 2018 roku powstaje projekt pt. " Roboty konserwatorsko-restauratorskie w Bazylice Archikatedralnej....... " pana dr inż. arch. Macieja Płotkowiaka uaktualniający wewnętrzne zagospodarowanie pomieszczeń w ścianie polnocnej, o aktualne przepisy p.poż, zmianę zagospodarowania poddasza Katedry, wprowadzajacy zamiennie rozwiązania dotyczące ewakuacji i elementy termomodernizacje. Zaprojektowano również nowy dach polegający na zlikwidowaniu poszycia miedzianego i zastąpieniu go dachówką typu: Mnich Mniszka.

26 lutego 2018 roku zostaje rozstrzygnięty przetarg na renowację wraz z przebudową, rozbudową i nadbudową północnej części Katedry (ściany północnej), która podczas działań wojennych została doszczętnie zburzona, a w latach 70 odbudowana bez zachowania stylu gotyckiego.

W maju 2018 dzięki WFOŚiGW w Szczecinie i podpisanej umowe dotacyjnej a aneksowanej 2024, podjeto działania termomodernizacyjne polegajace na dociepleniu sklepień całej katedry, sklepień ściany północnej i kaplicy maryjnej, modernizacji przeszklenia przedsionka wejściowego oraz na wymianie oszklenia wszystkich okien witrażowych. 

W 2023 roku zakupiono nowe dębowe meble do zakrystii głównej i rozmównicy rozpoczynając w ten sposób proces wyposarzania nowej ściany północnej. Przygotowujac sie do 900-lecia misji Św. Ottona w lipcu 2024 rozpoczęto odrestaurowanie całego wyposarzenia prezbiterium dokładając do niego nową małą ambone, dwie komody (stojace za filarami) oraz stół liturgiczny.

W maju 2024 przyznano dotacje z MKiDN na renowacje dachu polegajacą na przywróceniu dawnego ceglanego poszycia dachowego, etap 1. - zmiana z blachy miedzianej na dachówkę Mnisz Mniszka od strony północnej.

We wrześniu 2024 rozstrzygnięto przetarg RPO 2023-2024 na prace remontowe związane z wymianą kształtek  i laskowań ceglanych w oknach górnych nawy głównej, naprawę dachu wraz z wymianą poszycia na dachówkę - etap 2, oraz nowy witraż wraz z renowacją witraża głównego. Przewidywane zakończenie prac ma nastąpić w drugiej połowie 2025 r.

Prace na dachu podzielone są na 4 etapy i jeśli będą dalsze dotacje oraz sponsorzy to zakończą się do końca 2027 roku.

13 września 2024 roku Ojciec Święty Franciszek mianował biskupa Wiesława Smigla, nowym arcybiskupem metropolitą szczecińsko-kamieńskim.

25 października 2024 odbyła się msza w rocznice 900-lecia Chrztu mieszkańców Szczecina, której przewodniczył abp Stanisław Gądecki. Przed samą Mszą Św. nastąpiło kanoniczne objęcie rządów w archidecezji przez nowego abp Wiesława Śmigla, a 26 października odbył się Ingres do szczecińskiej katedry.

.... cdn....

Historię na podstawie starych dokumentów redaguje i uaktualnia: 
kierownik techniczny katedry Pan Dorian Sierek tel. 501858223, mail: kierownik@katedra.szczecin.pl